10 redenen om je catamaran te verlengen

Vergeleken met de standaard cruising catamarans die hij in Griekenland tegenkomt, was de performance van de Format 400 helemaal niet slecht. Vooral scherp aan de wind deed Windraker het goed. Maar Peter was een trimaran gewend en vond dat het wel wat beter kon.

Peter Le Belle

 

Gewicht

Natuurlijk is er direct verbetering als je de boot lichter maakt. Over de jaren heen heb ik toch wat gewicht bijgevoegd, dinghy frame, dinghy, zonnepanelen, reddingvlot. Al met al wellicht 300 kg, niet al te veel maar ook bij de bouw is niet beknibbeld op laminaatdikte wat op zich een geruststellende gedachte is. Ook de timmerman had flink zijn best gedaan met lekker stevige kastdeuren en ook een heel mooie cockpittafel, moet ik zeggen, van wel 30 kg. Om dat er uit te slopen was een hele stap. Maar ja, het resultaat was een hogere waterlijn dan het ontwerp.

 

 

Zelf vaar ik nooit met een volle dieseltank om reden van gewicht en diesel is in mijn zeilgebied redelijk voorhanden. Een grote tank is handig voor een grote oversteek maar om nu honderd liter extra mee te slepen als dat niet nodig is. Het helpt ook dat ik de bestemming van de wind af laat hangen en als het niet te bezeilen is, kiezen we toch een ander ankerplekje om het ijzeren zeil vooral maar in de zeilzak te laten zitten.

Inspiratie

Ik heb een tijd lopen dubben en verschillende catamaranverlengingen gevolgd op YouTube en internet. Het artikel van Maarten Bakker in het CTC-Nieuws en ook Arie Baartman van Living on the Ocean met de verbouwing van zijn trimaran op een zandplaat in Portugal, gaven veel inspiratie. Een andere is Parlay Revival die ook een verlenging heeft gedaan van zijn Lagoon 450.

Zelf heb ik wat ervaring opgedaan met structureel schuim en epoxy-laminaat bij het verbeteren van de roerconstructie op mijn Farrier 31, dus schuim en epoxy-laminaat werd verkozen boven massief vinylester-laminaat. Een andere reden voor schuim is dat het model van de aanbouw een beetje geboetseerd kan worden wat met een mal van bijvoorbeeld plastic-laminaat niet gaat. Zo heb ik bij de uittrede van het achterschip het rondspant wat vlakker kunnen maken.

Waarom een verlenging?

Goede vraag, waarom zou je dit willen? Een van de redenen om het zelf te doen is dat het gewoon heel leuk is om een uitdaging aan te gaan die niet al te groot is. Maar de voornaamste reden is natuurlijk performance, met name:

  1. Snelheid, een langere romplengte betekent meer snelheid. Ook wordt het water door de vorm makkelijker losgelaten. Eerder was er wel 10 cm van de achterkant van de romp in het water, dit is met de verlenging gereduceerd naar 2 cm.
  2. Meer drijfvermogen achter, lees opwaartse kracht om te compenseren voor dinghy, dinghy frame en zonnepanelen. Het verwachte opwaartse volume als de volledige achterkant in het water wordt gedrukt in een golf is 250 liter voor de lijromp en ik schat het extra gewicht voor het onderwatergedeelte van de aanbouw op 70 kg. De aanbouw aan de romp zelf is naar schatting 11 kg. Zie het materiaalstaatje dat ik tijdens bouw heb bijgehouden.
  3. Stabiliteit onder zeil, ik had het gevoel dat de lijromp achter wat wegzakte in de golf bij halve wind dus als deze minder wegzakt dan wordt dit omgezet in voorwaartse snelheid en meer souplesse.
  4. Het zwemplateau was wel heel bekrompen en een groter was welkom.
  5. De achterkant van het roer eindigde bij het achterschip en was bij het mediterraan mooren (met het achterschip aan de kade en voor een anker) een gevoelig punt door onderwater uitstekende kades. Ik had hier al twee keer problemen mee gehad.
  6. Wat bergruimte voor lichte materialen zoals duikmaskers, flippers en schoenen.

Voorbereiding

Allereerst heb ik de langsscheepse tekening aangepast naar de huidige waterlijn en het verlengde achterschip aangetekend. Daarna heb ik een modelletje van karton geknutseld om het voor mezelf driedimensionaal te kunnen zien. Dit helpt echt goed om de impact van de verlenging te kunnen begrijpen.

Modelletje van karton

 

Ik heb nog overwogen om de extensie een beetje te verschuilen door de buitenkant door te trekken maar heb hiervan afgezien. Het zou het project onnodig gecompliceerd maken. Het op- en afstappen zou makkelijker worden bij lage kades maar ook zou een gedeelte van het gewonnen dekoppervlak worden verspeeld. Het resultaat is dat het optisch een beetje ver uitsteekt maar dit heb ik wel meer gezien bij een vergelijkbare aanbouw, je went eraan en het zal vast mode worden 😉

Athene

Toen het gedelibereer voorbij was, werd de grootste uitdaging om materiaal te verkrijgen in Griekenland. Het is al lastig om schuimplaten in groot formaat te verkrijgen in Nederland maar in Griekenland was het een extra uitdaging door de taalbarrière en doordat ik geen vaste locatie had. Toch vond ik een leverancier in Athene en laat het zo zijn dat ik in de buurt was onderweg naar de Ionische zee na wederom een rondje Peloponnesos dit jaar. Ze beantwoordden mijn e-mail prompt en we konden direct zaken doen. Ligplekje geregeld en met een taxi de winkel bezocht.

Gelukkig had de eigenaar kunde om mij advies te kunnen geven en hij adviseerde Gurit epoxy en ook Gurit epoxyplamuur. Nee, niet zelf epoxyplamuur maken, was het advies, maar gewoon een blik kopen, werkt uitstekend. Er was nog even een discussie of ik niet vinylester zou nemen als lamineerhars maar ik werk liever met epoxyhars, wel duurder maar ook sterker. Het rompmateriaal is vinylester-laminaat met gelcoat en dan in mijn geval gespoten. Dus wel een ‘vreemd’ materiaal t.o.v het huidige materiaal, wat volgens de surveyor die ik op de werf tegenkwam een aantekening zou zijn in een hypothetisch inspectierapport. Het aardige bedrijfje leverde de schuimplaten, het laminaatweefsel en de epoxy keurig op de boot voor zelftransport terug naar Preveza.

Onderweg door Corinthe kanaal met platen schuim in cockpit

Uitvoering

Na het op de kant zetten voor de winter was de eerste klus het houten frame te maken met de verlengde rompvorm. Pijnlijk was het om gaten in de romp te boren om de latten vast te schroeven maar gewoon doorbijten. Het gelatte spantenframe heb ik eenmalig gebouwd op de bakboordromp. Gelukkig zijn de rompen symmetrisch en zo had ik meteen de garantie van uniformiteit van bakboord en stuurboord. In eerste instantie had ik de nieuwe achterspiegel te smal gemaakt. Ik heb dat gecorrigeerd om een mooier resultaat te krijgen, meer waterverplaatsing, meer dekoppervlak en ook optisch is het beter.

Door het gebruik van schuim kon ik het rondspanten onderwater-achterschip iets afplatten aan de onderkant van de nieuwe romp met als resultaat een mooie uittrede van het water. Dit is het grote voordeel van schuim: het is driedimensionaal een beetje vormbaar. Dit was niet mogelijk geweest met een mal van plaatmateriaal als ik de vinylester en gelcoat optie had gekozen.

Nadat het schuim was geplaatst in het frame en tijdelijk vastgemaakt kon ik de binnenkant met drie lagen 600 g biaxiaal en peelply (zo’n mooi spul) afwerken. Na uitharden een hoofdschot erin gelamineerd met wat extra ondersteuning om de vorm niet open te laten klappen. Het rompje verwijderd en omgedraaid en op de werkbank de buitenkant ook met drie lagen 600 g biaxiaal weefsel en peelply gelamineerd. Dit is de makkelijkste werkmethode want ondersteboven lamineren is lastig.

Aanbouw met buitenkant gelamineerd en peelply

De zaag erin

Nadat de eerste vorm gemaakt was, was het vertrouwen er om de zaag in het achterschip te zetten en alle gelcoat weg te slijpen. Gelukkig was maat Steve in de buurt en kon hij me helpen met dit werk en het aanlamineren van de uitbouw. Al snel kwam ik tot conclusie dat het beter was om niet het schuim in exacte afmetingen te lamineren tot de rand. Het is beter om de schuimplaat ruim te zagen en na het lamineerproces op maat te maken omdat het natte laminaat de neiging heeft om op te krullen tijdens het drogen en het weefsel krimpt zodra de epoxy wordt ingerold. Er was regelmatig overleg met Maarten die mij via whatsapp de goede richting op kon sturen, bedankt nog Maarten. Eén zo’n geval was het wel of niet openzagen van het achterschip voor de aanhechting van het nieuwe rompdeel. Achteraf ben ik blij dat ik dit wel gedaan heb om een goede aanhechting binnen en buiten te krijgen.

Bij het bouwen en aanhechten van de nieuwe romp heb ik 3 mm gereduceerde dikte aan de buitenkant aangehouden voor de verbinding van het laminaat tussen romp en aanbouw. Dat heb ik constant gecontroleerd en in de gaten gehouden gedurende dit onderdeel van het proces. Eerst proefpassen en op drie punten de aanbouw vastgelijmd. Na drogen en het resultaat goedgekeurd te hebben heb ik de binnenkant met ingedikte epoxy gevuld op het aanhechtingspunt en daarna meteen de drie lagen weefsel ingelamineerd. De volgende dag de buitenkant gedaan. Het resultaat is oersterk.

Het volgende was het terugplaatsen van de verwijderde achterspiegel om het originele ontwerp aan te houden met betrekking tot de waterdichte schotten. Het was niet makkelijk om dit optisch netjes te doen in de krappe motorruimte maar een likje verf erop doet wonderen en het is toch uit het zicht. Daarna hebben we de achterspiegel erin gelamineerd, maar dit moest over omdat het niet exact recht was.

Gedurende de bouw heb ik veel gedelibereerd over de lengte en hoogte van de aanbouw. De extra lengte is nu zeventig cm, een hele meter zou optisch teveel zijn. De zeventig cm moest ik zelf wel aan wennen maar nu het af is en geschilderd lijkt het of het zo hoort, heb ik van meerdere bewonderaars gehoord. De hoogte wilde ik zo maken dat de treden naar het water allemaal dezelfde hoogte zouden hebben, wat daarvoor niet het geval was. Een trap met ongelijke treden is een nekbreker. Na de stuurboordspiegel op de gewenste hoogte gezaagd te hebben werd het resultaat wel wat iel. Dus toch maar weer een stuk van tien cm erbij gelamineerd en nu ziet het er veel steviger uit en het is ook steviger. Het dek was wel een dingetje want hoe kom je aan de binnenkant om dit te lamineren? Dus hebben we een vals dubbel dek met gaten gelamineerd en dat vastgezet met ingedikte epoxy en getracht mooie filets te maken. Het zal niet echt een schoonheidsprijs krijgen maar ook hier geldt dat het uit het zicht is en het krijgt nog een laagje bilgeverf. Aan de buitenrand nog wat weefsel en ik was zelf best wel tevreden met het resultaat.

Tussendoor hebben we nog de spanten gelamineerd met een enkele laag 600 g-weefsel aan beide kanten. Helaas kon ik geen voorgelamineerde platen verkrijgen anders zou dit wel twee weken werk gescheeld hebben, schat ik zo.

Het plamuren en schuren ben ik ook wel twee weken zoet mee geweest maar het resultaat is er naar. Vasili, de glasfiberman, heeft de aanbouw gespoten en de kleur is 95% gelukt. Een leek zal niet zien waar de aanbouw begint en eindigt. Heb ook veel waardering te horen gekregen dat de aanbouw eigenlijk origineel lijkt.

Materialen en omstandigheden

Het is lekker werken in de buitenlucht daar in Griekenland met uitzicht op natuurgebied en schildpadjes die even komen kijken naar de voortgang. Ook Vasilis, de lokale glasfiberman, kwam kijken en verwonderde zich over de bouwwijze, normaal doen ze daar reparaties met vinylester en gelcoat zoals de meeste jachten gebouwd zijn. Ik heb dankbaar gebruik kunnen maken van zijn supplychain en heb meerdere keren extra epoxy, epoxyplamuur en weefsel moeten kopen door danige ondercalculatie van benodigde materialen.

Resultaat

Om een goede vergelijking te kunnen maken heb ik een polar diagram gemaakt met een online programmaatje. Ik heb het hele vorige jaar windcondities ingevoerd en alleen 12 tot 16 knopen wind geselecteerd. Het idee dat ik al had is nu bevestigd: het scheelt toch wel 1 a 2 knopen, en dat is veel. 
Op het  eerste diagram, uit 2023, komt de snelheid niet boven de 8 knopen uit en in het tweede diagram ligt deze tegen de 10 knopen aan. Deze condities waren wel op open zee wat veel uitmaakt in vergelijking met beschut water. Het log gaf een knoop meer aan. Conclusie: verlenging kan meer dan 20% in bootsnelheid schelen. De schipper is blij met dit resultaat!

Na de verlenging
Voor de verlenging

Dit lijkt weinig maar als dit wel of niet zeilen betekent in lichte windcondities scheelt het wel veel. Ik vaar nu bij zes knopen of minder ware wind met de windsnelheid of zelfs iets meer dan de windsnelheid. Wel natuurlijk met een schijnbare windhoek van 30 tot 90 graden. Bij hogere windsnelheden kan ik (nog) geen harde vergelijking maken maar het zog ziet er een stuk beter uit. Het zogwater achtervolgt je niet meer en spuit mooi van het achterschip weg.

Buiten de zes al verwachte verbeteringen konden we nog meer voordelen bijplussen:

  1. Makkelijker in en uit de dinghy of kano stappen.
  2. Een stoeltje op de twee achterdekjes zetten om te loungen of te vissen en lekker pootje te baden. Voor anker natuurlijk.
  3. Overboord kunnen hangen met een duikmasker om de zeebodem te bekijken tijdens het ankeren.
  4. Douchen is makkelijker op het nieuwe achterdek.

Het elfde voordeel is alleen voor de mannelijke mens: je kan zelf raden wat dat zou zijn maar niet aan te bevelen onderweg of in de haven, krijg je last mee.

Eigenlijk zou elke catamaran dit moeten hebben maar dat is niet zo omdat de kopers natuurlijk zoveel mogelijk volume per meter willen hebben dus wordt de achterkant afgeplat. Met de aanbouw heb ik een nieuw model aan de Rapier 400 toegevoegd: de Rapier 42 😉

Kosten

Nu, dit gaat iedereen interessant vinden, als je de bootsnelheid wilt vergroten is het het beste om alle zooi van je boot te halen of een andere catamaran te kopen. De kosten waren beraamd op 2000 euro maar daar ben ik flink overheen gegaan, ongeveer drieënhalf keer. Het is verbazend te zien hoeveel rubberen handschoenen, rollen tape, bakjes enzovoort enzovoort je nodig hebt. Ook de hoeveelheid weefsel en epoxy had ik onderschat. Zo kon ik geen weefselband krijgen hier in Griekenland om hoeken af te werken. Ik had ook liever kant en klare platen willen kopen voor schotten, achterspiegel en dek, dat scheelt heel veel uren maar dan mis je het lamineerplezier natuurlijk.

In totaal heb ik grofweg 700 uur besteed aan het hele project, merendeels door mijzelf, onbetaald. Als je dit doorrekent met een uurtarief van zeg 50 euro kom je op een aanzienlijk bedrag.

Klaar voor actie met coppercoat erop

Kan ik dit iedereen aanraden?

Absoluut doen als je tijd, geld en een beetje ervaring hebt, niet bang bent van een beetje stof en heel veel zin erin hebt. Hieronder dan nog een paar aanbevelingen die ik al eerder heb opgenoemd op een rijtje:

  • Koop epoxyplamuur. Niet zelf maken scheelt een hoop werk.
  • Probeer voorgelamineerde platen te kopen. Dit scheelt ook heel veel werk.
  • Denk er vooral heel goed over na voordat je begint, heb je kunde, tijd en geld genoeg, en ook de locatie?
  • Zorg voor een goede, stevige, vlakke lamineertafel.
  • Zorg dat je vrienden of kennissen heb die kunnen helpen met materiaal, gereedschap en advies, liefst een ervaringsdeskundige (bel me maar).
  • Maak een modelletje van karton op schaal, of beter nog op ware grootte.

 

Voor verlengen
Na verlengen